Lầu Tàng Thơ một phần của Quần thể Di tích Cố đô Huế, tỉnh Thừa Thiên – Huế, được khai trương vào ngày 15/ 3. Đây là một sự kiện văn hóa quan trọng giúp hồi sinh một trung tâm lưu trữ cấp quốc gia thời Nguyễn (1802 – Năm 1945). Lầu Tàng Thơ, được xây dựng vào năm 1825 dưới thời vua Minh Mạng (1791 – 1841), là một tòa nhà hai tầng nằm trên một cù lao hình chữ nhật ở trung tâm hồ Học Hải. Được chia thành các gian nhỏ với nhiều cửa sổ, thiết kế khoa học này nhằm phục vụ chức năng lưu trữ, bảo quản sách vở, giấy tờ quan trọng của triều đình. Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế cho biết Lầu Tàng Thơ từng bị xuống cấp nghiêm trọng do thăng trầm của lịch sử trong khi các tài liệu lưu giữ ở đây đã bị di dời, thậm chí là di dời sang các nước khác. Theo chân chúng tôi cùng tìm hiểu kỹ hơn những thông tin trên qua bài viết dưới đây nhé.
Lầu Tàng Thơ – Thư viện lưu trữ tư liệu tầm cỡ
Kể từ năm 1945, đến nay Lầu Tàng Thơ, Thư viện quốc gia triều Nguyễn được đưa vào hoạt động trở lại với hệ thống tư liệu phong phú. Dưới triều Nguyễn, triều đình đã thiết lập nhiều thư viện và kho lưu trữ. Nhằm mục đích xử lý các thông tin liên quan đến việc điều hành quốc sự. Và nhằm để lưu trữ tư liệu cho việc viết sử sách. Có thể kể đến tên của các thư viện và kho lưu trữ như: Quốc Sử Quán (xây dựng năm 1821); Đông Các (tức thư viện của Nội Các, xây dựng vào năm 1826); Tàng Thơ Lâu (năm 1825); Tụ Khuê Thơ Lâu (năm 1852); Tàng Bản Đường (năm 1857); Tân Thơ Viện (1909); Bảo Đại Thư Viện (1923)…
Công trình kiến trúc của Lầu Tàng Thơ
Lầu Tàng Thơ (Tàng Thư lâu) là một trong những kho lưu trữ đặc biệt quan trọng. Được xây dựng dưới thời vua Minh Mạng. Công trình này được triều đình nhà Nguyễn giao cho Thự thống chế Đoàn Đức Luận. Ông đứng ra chỉ huy 1.000 binh lính thi công. Tổng thể kiến trúc của Lầu Tàng Thơ được thiết kế rất khoa học. Đáp ứng chức năng cất giữ và bảo quản sổ sách, văn bản, giấy tờ quan trọng của triều đình lúc bấy giờ. Di tích này nằm trên một hòn đảo nhỏ hình chữ nhật. Nằm ở giữa hồ Học Hải (nay tại số 344 Đinh Tiên Hoàng, Tp Huế). Di tích gần như tách biệt với bên ngoài.
Lầu Tàng Thơ là tòa nhà 2 tầng, xây bằng gạch và đá. Bên ngoài được trát vôi, tường có độ dày 0,4 mét, mái lợp ngói đất nung. Trong đó, tầng trên là nơi lưu trữ sổ sách, tư liệu. Tầng có 7 gian 2 chái và trổ nhiều cửa xung quanh. Tầng dưới là có 11 gian với 18 cửa lớn… Sau khi hoàn thành, năm 1826 vua Minh Mạng cho gắn tấm biển ở di tích Lầu Tàng Thơ. Tuy nhiên, qua thời gian và những biến động của lịch sử, sau này Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế khảo sát lại thực địa không tìm thấy tấm bia này.
Lầu Tàng Thơ – Kết nối giá trị quá khứ đến đương đại
Theo Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế, qua nhiều tư liệu, thư tịch cho thấy từ khi xây dựng đến năm 1945, kiến trúc và chức năng của Lầu Tàng Thơ phần lớn không có gì thay đổi. Nhưng từ 1945 trở về sau, cùng với sự biến động của lịch sử, chức năng hoạt động của kho lưu trữ quốc gia của Lầu Tàng Thơ đã không còn. Và phần lớn số lượng sổ sách, thư tịch, địa bạ lưu trữ ở đây bị phân tán. Bị lưu lạc đi nhiều nơi như Đà Lạt, Hà Nội, Sài Gòn… Hoặc bị hủy hoại bởi khói lửa chiến tranh. Không gian di tích này cũng được sử dụng với nhiều mục đích khác nhau. Và sau đó trải qua nhiều giai đoạn đã bị xuống cấp nghiêm trọng.
Lầu Tàng Thơ – Di sản độc đáo của kiến trúc cung đình Huế
Ông Võ Lê Nhật, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế, thông tin, năm 2014 dự án trùng tu phục hồi di tích Lầu Tàng Thơ được khởi công và đến nay đã hoàn thành. Không chỉ góp phần phục hồi một di sản độc đáo của kiến trúc cung đình Huế. Qua đó còn mở ra cơ hội phục hưng các di sản tư liệu quốc gia, phong phú tại đây. Đại diện Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế cho rằng, trong công tác trùng tu và bảo tồn di sản, Thừa Thiên Huế cần thiết có một trung tâm lưu trữ tư liệu.
Do đó, việc trùng tu Lầu Tàng Thơ, một “Tàng kinh các” dưới triều Nguyễn không chỉ phục dựng nguyên trạng công trình di tích này mà còn có ý nghĩa hồi sinh một trung tâm lưu trữ tư liệu tầm cỡ quốc gia và khu vực. Trả lại vị thế và vai trò của nó như đã từng hiện diện trong lịch sử. Dù không tìm thấy tấm bia tại Tàng Thơ Lâu, nhưng may mắn Viện Nghiên cứu Hán Nôm ở Hà Nội còn lưu trữ một bản dập (bản thác). Là cơ sở để khôi phục lại tấm bia với nguyên bản cả về nội dung và hình thức. Nội dung khắc trên tấm bia là bài “Tàng Thơ Lâu ký”.
Lầu Tàng Thơ – Nơi lưu giữ các loại văn thư quan trọng của triều Nguyễn
Hiện nay, Lầu Tàng Thơ đang lưu trữ ba loại hình. Bao gồm tư liệu thành văn, tư liệu video và tư liệu hình ảnh. Trong đó, tư liệu thành văn với hơn 70.000 đầu sách tư liệu. Và thuộc nhiều thể loại và dạng thức khác nhau. Như sách Hán Nôm, thư tịch cổ, các công trình biên khảo về nhà Nguyễn, sách mỹ thuật, kiến trúc, văn hóa, tín ngưỡng tôn giáo, ngôn ngữ học, bản đồ… Về mảng tư liệu viết đã được khắc in (hay ấn bản). Và tập trung sao lưu, bảo quản các đầu sách, ấn phẩm, thư tịch có liên quan trực tiếp đến giai đoạn triều Nguyễn.
Trước hết là các bộ sách chính sử do Quốc Sử Quán triều Nguyễn biên soạn. Như: Đại Nam thực lục (Tiền biên và chánh biên); Khâm định Đại Nam hội điển sự lệ (gồm Tục biên và chánh biên); Đại Nam nhất thống chí (bản khắc in thời vua Duy Tân); Đại Nam liệt truyện; Khâm định Việt sử thông giám cương mục; Minh Mạng chính yếu; Đồng Khánh – Khải Định chính yếu… Các tư liệu này được Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế lưu trữ. Lưu trữ cả hai dạng nguyên bản Hán văn đã được khắc in và các bản chuyển dịch Việt ngữ. Cùng với đó, trung tâm cũng tuyển và lưu trữ các đầu sách. Các đầu sách có giá trị về mặt tư liệu lịch sử quốc gia. Các sách của các tác giả hàng đầu trong nước và quốc tế.
Lầu Tàng Thơ – Thước phim tái hiện nghi lễ tế tự dưới thời Nguyễn
Ngoài ra, hệ thống tư liệu video và tư liệu hình ảnh tại Lầu Tàng Thơ cũng tái hiện chân thực các nghi lễ tế tự dưới triều Nguyễn. Như lễ tế Nam Giao, tế Xã Tắc và hơn 4.000 bức ảnh Huế xưa, Huế nay được lưu giữ tại đây. Các bức ảnh được sưu tầm từ nhiều nguồn khác nhau. Tái hiện sinh động kiến trúc cảnh quan và những nét sinh hoạt độc đáo chốn Hoàng cung triều Nguyễn. Bên cạnh đó còn làm nổi bật hơn các phong tục văn hóa độc đáo, tín ngưỡng, lễ nghi trong đời sống dân gian Huế xưa…
